Kabakulak

Kabakulak sadece çocukları değil, yetişkinleri de etkileyebilen bulaşıcı bir viral hastalıktır. Çene kası ve kulak arasındaki ağrılı şişmiş parotis bezleri tipik bir durumdur. Özellikle ergenlerde ve yetişkinlerde, testis iltihabı veya menenjit ve sağırlık gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.  

Başlangıçta baş ağrısı, uzuvlarda ağrı, ateş ve iştahsızlık görülebilir. Hastalık tipik olarak parotis bezinin ağrılı şişmesi ile karakterizedir. Bu, kulağın önünde yer alır ve yanakların şişmiş görünmesine neden olabilir. Parotis bezi bir veya iki tarafta şişmiş olabilir. Bazı vakalarda alt çenedeki ve dil altındaki tükürük bezleri de etkilenir. 

Kabakulak bazı durumlarda belirti vermeden veya soğuk algınlığına benzer şekilde de seyredebilir. Bu durum özellikle küçük çocuklarda sıklıkla görülür. 

Kabakulak patojeni kabakulak virüsüdür ve dünya çapında görülür. Virüs sadece insanlarda bulunur, bu nedenle kabakulak enfeksiyonu her zaman kişiden kişiye bulaşır.

Kabakulak virüsüne nasıl yakalanırsınız?

Kabakulak virüsleri damlacık enfeksiyonu yoluyla yayılır. Burundan ve ağızdan çıkan küçük damlacıklar virüs içerir ve havada dağılır. Bu özellikle konuşurken, hapşırırken veya öksürürken olur. Diğer insanlara hava veya doğrudan tükürük teması yoluyla virüs bulaşır. Virüs yüklü nesneler yoluyla bulaşma, kabakulakta oldukça nadir görülür.

Kabakulağa kimler yakalanabilir?

Aşı veya geçirilmiş bir enfeksiyon nedeniyle yeterli bağışıklığı olmayan herkes kabakulak hastalığına yakalanabilir.

Kabakulak tüm dünyada yaygındır. Almanya'da, çoğu çocuk aşılandığından kabakulak vakaları önemli ölçüde azalmıştır. Bununla birlikte, salgınlar yine de meydana gelir. Son yıllarda Almanya'da yılda ortalama 500 civarında kabakulak enfeksiyonu bildirilmiştir. Tipik başlangıç yaşı 5 ila 9'dan ergenlere ve genç yetişkinlere kaymıştır.

İlk semptomlar virüs bulaştıktan yaklaşık 2 ila 3 hafta sonra ortaya çıkar. Tükürük bezlerindeki şişme yaklaşık 3 ila 8 gün sürer.

Hastalar, tükürük bezi şişmesi meydana geldikten 7 gün öncesi ile 9 gün sonrasına kadar taşıyıcıdır. Semptomsuz enfekte kişiler de virüsü bulaştırabilir.

Hastalar yaşlandıkça komplikasyonlar daha sık ortaya çıkar.

Merkezi sinir sistemi katılımı

Merkezi sinir sistemi (MSS) semptomları hastalığa eşlik edebilir. Semptomlar genellikle parotis bezinin şişmesinden birkaç gün sonra ortaya çıkar ancak daha önce de ortaya çıkabilir veya hastalığın tek belirtisi olabilir.

Örneğin:

• Felçli beyin iltihabı (yüzde birden az) nadir durumlarda ölümcül olabilir
• Şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması ve kusma ile birlikte menenjit (yüzde 10'a kadar) görülebilir ancak kalıcı hasar olmaz
• Yüksek frekanslarda geçici işitme kaybı (yaklaşık yüzde 4)
• Tek taraflı, kalıcı sağırlık (20.000 hastada 1)

Testis iltihabı

Tek taraflı veya iki taraflı testis iltihabı, tükürük bezi şişmesinden yaklaşık 4 ila 8 gün sonra ortaya çıkabilir ve bir ila iki hafta sürebilir. Ateş tekrar yükselir ve testisler ağrılı şekilde şişer. Hastalığı olan ergenlerin ve yetişkin erkeklerin yaklaşık yüzde 15 ila 30'u etkilenir. Nadir durumlarda, testis iltihabı kısırlığa yol açabilir.

Meme ve yumurtalık iltihabı

Hastalığı olan kadınların yüzde 30'a kadarı meme bezi iltihabına yakalanır, yüzde 5'e kadarı da yumurtalık iltihabına yakalanır. Önceki varsayımların aksine, hamilelik durumunda çocukta malformasyon riski artmaz.

Diğer olası komplikasyonlar

Kabakulak kaynaklı diğer olası komplikasyonlar şunlardır:

• Pankreas iltihabı
• Böbrek iltihabı
• Eklem iltihabı
• Anemi
• Kalp kası iltihabı

Aşı kabakulak hastalığına karşı koruma sağlayabilir. Robert Koch-Institut, Ständige Impfkommission (Sistematik Aşı Kurulu) (STIKO) aşağıdaki prosedürü önermektedir: 

Çocuklar için aşı 

Çocuklara ilk kez 11 ila 14 aylıkken kabakulak aşısı yapılmalı, ardından 15 ila 23 aylıkken ikinci bir aşı yapılmalıdır. Birinci ve ikinci aşılama arasındaki minimum aralık 4 haftadır. Eksik aşılar 18 yaşına kadar yapılmalıdır. İkinci aşıdan sonra yenilenmesi gerekmeyen ömür boyu koruma sağlanır.  

Yetişkinler için aşı 

Belirli mesleklerde çalışan 1970 sonrası doğumlu yetişkinler de kabakulağa karşı iki kez aşılanmalıdır. Örneğin, tıbbi tesislerde ve bakım tesislerinde, kamu kuruluşlarında ve mültecilerin toplu olarak barınmasına yönelik tesislerde çalışan personelin yanı sıra teknik, mesleki ve yüksek öğrenim kurumlarında çalışan personel de bu kapsama dahildir.

Genellikle aşılama, kızamık ve kızamıkçıktan da koruyan kombine canlı aşı (MMR) ile yapılır. Doktorlar ayrıca su çiçeğine (varisella) (MMRV) karşı bağışıklık oluşturan bir aşı da kullanabilir.

Kabakulak aşısı ile ilgili sıkça sorulan soruların cevaplarını Robert Koch-Institut'un web sitesinde bulabilirsiniz. 

Kabakulak olan biriyle temas edersem ne yapmalıyım?

Kabakulak hastası bir kişiyle temastan sonra, aşılanmamış kişiler ve çocuklukta sadece bir kez aşılanmış veya aşı durumu belirsiz olan kişiler tek doz MMR aşısı almalıdır. Bu işlem temastan sonraki 3 gün içinde yapılmalıdır.

Kabakulak genellikle parotis bezinin tipik şişmesi ile tespit edilir. Kabakulaktan şüpheleniliyorsa virüs her zaman laboratuvarda tespit edilmelidir. Doktorlar bu amaçla boğaz sürüntüsü veya idrar örneği kullanabilir. Ayrıca bir kan örneğinde virüse karşı antikorları da belirleyebilir.

Kabakulak virüsüne karşı spesifik bir tedavi yoktur. Ateş ve parotis bezlerinin ağrılı şişmesi gibi bunun neden olduğu hastalık belirtileri için ateş düşürücü ve iltihap önleyici ağrı kesiciler alınabilir.