Hastalıklar Kuş gribi

Kuş gribi, esas olarak kuşları etkileyen viral bir enfeksiyondur. Uzmanlar hastalığı avian influenza olarak da adlandırır. Patojenler, nadiren insanlara bulaşan belirli influenza A virüsleridir. Kümes hayvanları yetiştiriciliğinde, damızlık ve besi operasyonlarında veya mezbahalarda olduğu gibi kümes hayvanları ile yakın temasta bulunan kişileri etkileme eğilimindedir.

Kümes hayvanlarında tetiklenen klinik tabloda farklılık gösteren iki kuş gribi çeşidi vardır. Hafif varyantların enfeksiyonu özellikle ördek ve kaz gibi kümes hayvanlarında yalnızca hafif semptomlara yol açar. Ciddi patojenik varyant ise kümes hayvanlarında ve birçok yabani kuş türünde ciddi hastalıklara ve toplu ölümlere yol açar. Bu nedenle bu şiddetli forma kuş gribi de denir. Her iki virüs varyantı da insanlara ve diğer memeli hayvanlara bulaşabilir.

İnfluenza virüsleri, domuz ve at gibi çeşitli hayvan türlerinde bulunur. İnfluenza virüsleri insanlarda mevsimsel gribe de yol açar. Normalde virüsler sadece bir türdeki canlılar arasında bulaşır. Hayvan kaynaklı bir influenza virüsü insana bulaşırsa buna zoonotik influenza denir. Kuş gribi virüsleri insanlarda çok ciddi hastalıklara neden olabilir.

İnsanlarda kuş gribi bildirilmesi zorunlu olan bir hastalıktır: sadece hastalık şüphesi bile olsa bu durum sağlık müdürlüğüne bildirilmelidir. İnfluenza virüslerinin genetik bilgisi değişkendir ve bazen belirli koşullar altında küresel bir grip salgınını (pandemi) tetikleyebilen yeni varyantlar ortaya çıkar. 

Hastalığın formları çok farklıdır: Asemptomatik formlar olduğu gibi ölümcül formlar da mevcuttur. İlk belirtiler genellikle enfeksiyondan 1 ila 5 gün sonra, bazen de 14 gün kadar geç ortaya çıkar.

Enfekte kişilerde genellikle ateş ve öksürük ve nefes darlığı gibi solunum yolu şikayetleri görülür. Ayrıca mide bulantısı, kusma ve ishal de görülebilir. Boğaz, baş ve uzuv ağrıları gibi diğer grip benzeri semptomlar kuş gribinde mevsimsel gripten daha az görülür.

Kuş gribine hem hayvanlarda hem de insanlarda çeşitli alt tiplerde ortaya çıkan influenza A virüsleri neden olur. Grip virüsleri iki temel özellikte farklılık gösterir: Hemagglutininler (karakteristik H) ve nöraminidaz (karakteristik N). Şu anda insanlara bulaşabilen kuş gribi virüsleri esas olarak H5N1, H5N6, H7N9 ve H9N2 alt tiplerine aittir.

Doğada, influenza A virüsleri öncelikle vahşi su kuşlarında bulunur. Kuşlara dışkı yoluyla bulaştığı için, virüsler evcil kümes hayvanlarına da geçebilir. Hafif patolojik virüs türleri, enfekte olan kuşlarda belirgin semptomlar göstermeden hızla yayılır. Bununla birlikte, hem özellikle tavuk ve hindilerde hem de bazı yabani kuş türlerinde toplu ölümlere yol açabilen H5 ve H7 alt tiplerinin ciddi patojenik varyantları da vardır.

Her iki virüs çeşidi de insanlarda ciddi hastalıklara neden olabilir. Diğer memeli hayvanlara da virüs bulaşabilir. Bu durum örneğin domuz, sığır, köpek, kedi, tilki, su samuru ve foklarda görülebilir. Enfeksiyon, öncelikle enfekte kuşlarla ve bu kuşların dışkılarıyla yakın temas yoluyla gerçekleşir. Hastalık, enfekte süt inekleriyle yakın temas sonucunda da bulaşabilir. Hastalık, virüs içeren toz parçacıklarının solunmasıyla veya el üzerinden dolaylı temas enfeksiyonuyla bulaşır. Enfekte süt ineklerinde en önemli bulaş ortamı çiğ süttür. En çok kümes hayvanı yetiştiriciliğinde, kümes hayvanı pazarlarında, mandıralarda veya mezbahalarda çalışan Avrupa dışındaki insanlar etkilenmektedir. İnsandan insana bulaşma şimdiye kadar sadece nadir vakalarda gözlemlenmiştir.

Almanya'da şimdiye kadar insanlarda kuş gribi enfeksiyonu görülmemiştir. Bununla birlikte, son derece patojenik olan H5 alt tipi influenza A virüsleri, son yıllarda kümes hayvanlarında ve yabani kuşlarda tekrar tekrar tespit edilmiştir. Dolayısıyla, özellikle yabani kuşlarda virüs tüm yıl boyunca bulunduğundan Almanya'da enfeksiyon görülmesi de mümkündür. 

Seyahat ederken kümes hayvanları ile temas halinde olmanız durumunda kuş gribi kapma riskiniz de artar. Kuş gribi dünya çapında pek çok ülkede görülmektedir. Yakın zamanda ABD'deki süt ineklerinde devamlı kuş gribi salgınları ortaya çıkmıştır. Bazı vakalarda virüs insanlara da bulaşmıştır. Ancak hastalıklar büyük oranda hafif geçmiştir.

Hafif grip semptomları olan kişiler genellikle daha yakından incelenmediğinden, kanıtlanmış olandan daha fazla kişiye kuş gribi bulaşmış olabilir.

Yurt dışındaki çeşitli bulaşıcı hastalıkların durumuna ilişkin güncel bilgileri Dışişleri Bakanlığının web sitesinde bulabilirsiniz.

H5N1 ve H7N9 alt tiplerine sahip bir kuş gribi enfeksiyonu, şiddetli semptomları olan kişilerde ilerleyebilir. Hastaneye kaldırılan hastaların yaklaşık yarısı ölmektedir. Hastalığın seyri sırasında genellikle organ yetmezliği ortaya çıkar ve birkaç iç organı etkiler. Ek olarak, virüs enfeksiyonu hastaları o kadar savunmasız hale getirir ki, bakteriler ek enfeksiyonlara (süper enfeksiyonlara) neden olabilir ve vücudu daha da zayıflatabilir. 

Kuş gribinden kurtulan kişilerde genellikle kalıcı akciğer hasarı oluşmaktadır. Uzun vadede böbrek fonksiyonu da bozulabilir.

Kuş gribini önlemek için hasta veya ölü kuşlarla doğrudan temastan kaçınılmalıdır. Ölü bir yabani kuş bulursanız, dokunulmamalı ve sorumlu veteriner ofisine bildirilmelidir.

Kümes hayvanları ile profesyonel nedenlerle uğraşıyorsanız, geçerli iş güvenliği önlemlerini izlemeli ve uygun hijyen önlemlerini almalısınız. Kümes hayvanlarında şüphelenilen herhangi bir kuş gribi enfeksiyonu derhal yetkili veteriner ofisine bildirilmelidir.

Almanya'da kuş gribini önlemeye yönelik onaylı birden çok aşı mevcuttur. Nüfus genelinde bulaş riski şu anda (2025 itibarıyla) düşük olduğundan bu aşılar yalnızca araştırma kuruluşu gibi riskin mesleki nedenlerle yüksek olduğu durumlarda uygulanmaktadır.

Yurt dışına seyahat etmeyi planlayan herkes, Federal Dışişleri Bakanlığı'ndan tam olarak nerede ve hangi durumlarda enfeksiyon riskinin arttığını öğrenebilir. Sadece riskli alanlarda olmamak üzere şunlar mantıklıdır:

• Hayvan ve kümes hayvanı pazarlarını ziyaret etmekten kaçınmak
• Sadece iyi pişmiş kümes hayvanları ve iyi haşlanmış yumurta yemek
• Kümes hayvanlarını yemek yapmak için hazırladıktan sonra ellerinizi ılık su ve sabunla iyice yıkamak
• Çiğ süt ve çiğ süt ürünleri tüketmekten kaçınmak

Ateş ve solunum yolları semptomları, grip veya kuş gribi varlığının kesin göstergeleri değildir. Güvenilir bir teşhis için bu virüslerin tespiti gereklidir. Riskli bölgelerden geldiyseniz veya mesleki nedenlerle kümes hayvanları ile temasta bulunduysanız solunum yoluyla ilgili semptomlarınızın olması kuş gribine işaret edebilir. 

Teşhis için doktor bir burun-boğaz sürüntüsü alır. Bu sürüntüyle hemen muayenehanede hızlı bir test yapılabilir. Bununla birlikte, bu test yalnızca genel olarak influenza virüsleri ile bir enfeksiyonu tespit eder ve nispeten duyarsızdır. Kuş gribi söz konusu olup olmadığını öğrenmek için laboratuvarda örnekte bu patojene ait genetik materyal bulunup bulunmadığının incelenmesi gerekir (PCR testi).

İnsanlarda kuş gribi şiddetli seyredebilir. Bu nedenle, özellikle virüse karşı çalışan ilaçlar verilmesi mantıklıdır. Oseltamivir veya zanamivir gibi antiviral ilaçlarla tedaviye erkenden, mümkünse patojenle şüpheli temastan sonraki ilk 48 saat içinde başlanmalıdır. 

Ayrıca ateş düşürücü ağrı kesiciler ve bol sıvı tüketimi de yardımcı olur. Hastanede tedavi sırasında hastalara genellikle damar yoluyla sıvı verilir. 

Zatürre gelişirse, hasta ek oksijen alır. Bazen mekanik ventilasyon da gereklidir. Ağır hasta olanlar bu durumda yoğun bakım ünitesinde izlenmelidir.

Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) (Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü), tüketicilerin kendilerini kuş gribinden nasıl koruyabilecekleri ve hangi gıda hijyeni önlemlerinin mantıklı olduğu hakkında bilgi sağlar.