Beslenme Danışmanlığı ve Beslenme Tedavisi

Beslenmemiz sağlığımızı etkiler. Bu gerçek, hem beslenme danışmanlığının hem de beslenme tedavisinin temelini oluşturur. Her ikisi de beslenme konusunda destek sağlamayı amaçlar. Yöntemler benzer olduğundan beslenme danışmanlığı terimi sıklıkla her iki alan için de kullanılmaktadır. Ancak bu terimler tam olarak aynı şeyi ifade etmez ve özellikle farklı hedef gruplarına yöneliktir.

Beslenme danışmanlığı

Beslenme danışmanlığı birincil korumaya yönelik bir önlemdir, diğer bir deyişle hastalıkların oluşumunu önlemeyi amaçlar. Beslenme danışmanlığı kapsamında sağlıklı insanlara, kendi yaşam koşullarında sağlığı destekleyici beslenmeyi günlük yaşamlarında nasıl uygulayacakları konusunda rehberlik edilir. Beslenme danışmanlığının hedefleri öncelikle şunlardır:

• Yetersiz veya yanlış beslenmeden kaçınma
• Sağlıklı bir vücut ağırlığının teşvik edilmesi
• Örneğin tip 2 diyabet gibi diyetle ilişkili hastalıkların önlenmesi.

Her birey temelde beslenme danışmanlığı hizmetinden yararlanabilir. Bu hizmet, özel yaşam koşullarına sahip olan veya yetersiz ve dengesiz beslenme nedeniyle sorun yaşama riski yüksek olan sağlıklı bireyler için yararlı olabilir. Bunlar arasında yaşlılar, gebeler ve emziren anneler, sporcular veya vardiyalı çalışanlar yer alır.

Beslenme tedavisi

Beslenme danışmanlığının aksine beslenme tedavisi hastalığı olan kişilere yöneliktir. Beslenme tedavisi örneğin aşağıdaki konularda yardımcı olabilir:

• Semptomları hafifletir
• Hastalığın seyrini olumlu yönde etkiler
• İlaç ihtiyacını azaltır
• Komplikasyonları önler
• Yaşam kalitesini artırır

Beslenme tedavisi bazı hastalıkların tedavisini destekleyebilir. Bunlar arasında tip 2 diyabet ve obezite gibi beslenmeye bağlı hastalıklar yer alır. 

Öte yandan kanser hastalıklarında, hastalığın kendisi veya tedavisi nedeniyle beslenme sorunları ortaya çıkabilir. Bu durumda beslenme tedavisi sağlığı tam olarak geri kazandırmasa da yaşam kalitesini artırabilir ve tedaviye devam edebilmeyi mümkün kılabilir. Bu sayede hayatta kalma olasılığı da artabilir.

Bazı metabolizma hastalıklarında beslenme tedavisi tedavinin önemli bir parçasını oluşturur. Bunlardan biri kistik fibrozis (mukovisidoz) hastalığıdır. Bu hastalıklarda beslenme tedavisi diğer hedeflerin yanı sıra fiziksel ve zihinsel gelişim bozukluklarını önlemeyi ve yaşam beklentisini iyileştirmeyi amaçlar.

Beslenme danışmanlığının ilk adımı mevcut durumu değerlendirmektir. Bu değerlendirmede ilgili tüm yaşam koşulları dikkate alınır. Bunlar arasında sağlık durumu, yeme alışkanlıkları, tercihler, kültür ve alışveriş imkanları yer alır. Bir sonraki adımda ilgili ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak daha küçük porsiyon boyutları veya farklı besin seçimleri yoluyla kilo verme gibi bireysel hedefler birlikte belirlenir.

Beslenme tedavisinde de öncelikle mevcut durum değerlendirilir. Var olan sağlık sorunlarına bağlı olarak şikayetleri hafifletebilecek veya iyileşme sürecini destekleyebilecek bireysel beslenme planları belirlenir.

Beslenme danışmanlığı veya beslenme tedavisi kapsamındaki diğer önlemler örneğin şunlardır:

• Uygun besinlerin seçimi ile bunların miktarları ve hazırlanma şekilleri
• Örneğin artan enerji ihtiyacı veya iştahsızlık durumunda yemeklerin zenginleştirilmesi
• Kalsiyumdan zengin besinler gibi belirli vitamin veya mineralleri içeren besinlerin seçimi
• Gebelik sırasında olduğu gibi karşılanması gereken enerji ihtiyacının belirlenmesi
• Kaçınılması gereken besinlere alternatifler bulma
• Böbrek hastalıklarında uygulanan diyaliz sırasında olduğu gibi mevcut hastalıklara özgü diyet formlarıyla beslenmenin uyarlanması
• Yutma güçlüğü olduğunda veya normal beslenmenin mümkün olmadığı durumlarda yiyeceklerin kıvamının ayarlanması ve gerekirse enteral beslenmenin (ör. tüple beslenme) veya parenteral beslenmenin (damar yoluyla) uygulanması

Ayrıca ihtiyaç halinde pratik beceriler kazandırılır. Örneğin eğitim mutfaklarında besinlerin doğru hazırlanması uygulamalı olarak öğretilebilir veya alışveriş eğitimleri yapılabilir.

Son olarak, uzun vadeli başarılar elde edebilmek için öğrenilen beslenme önlemlerinin günlük yaşamda nasıl uygulanabileceği ele alınır.

Beslenme tedavisi genellikle bireysel terapi olarak daha nadiren küçük gruplar halinde uygulanır.

Beslenme danışmanlığı ve beslenme tedavisi sağlık sigortalarının temel hizmetleri arasında yer almaz. Belirli koşullar altında masraflar farklı ölçülerde karşılanabilir.

Beslenme danışmanlığından prensip olarak herkes yararlanabilir. Beslenme danışmanlığının masrafları kısmen karşılanabilir. Ancak bunun için danışmanlığın koruyucu bir önlem olarak anlamlı olması ve nitelikli bir sağlayıcı tarafından verilmesi gerekir. 

Bu nedenle yasal sağlık sigortaları adına beslenme danışmanlığı kursları ve sağlayıcıları Merkezi Koruma Denetleme Kurumu tarafından denetlenir. Denetleme kurumu tarafından sertifikalandırılan hizmetler sağlık sigortaları tarafından tanınır ve desteklenir. Desteğin miktarı ilgili sağlık sigortasına bağlıdır. Danışmanlık masrafları genellikle önce kişi tarafından ödenmelidir. Düzenli katılımın belgelenmesi durumunda masraflar daha sonra geri ödenebilir. Bu nedenle önce sağlık sigortanızın sunduğu hizmetler ve koşullar hakkında bilgi alın.   

Beslenme tedavisinin hangi hastalıklarda tıbbi olarak reçetelendirileceği, Federal Ortak Komite'nin (G-BA) tedavi yönergesinde belirlenmiştir. Tedavi yönergesine göre, beslenme tedavisi masrafları yalnızca kistik fibrozis (mukovisidoz) veya diğer nadir görülen doğuştan metabolizma hastalıkları nedeniyle tıbbi olarak reçetelendirildiğinde karşılanmalıdır. Genellikle reçetenin ilgili hastalık konusunda uzmanlaşmış bir doktor tarafından yazılması gerekir.

Diğer tedavi yöntemlerinde olduğu gibi, bu durumlarda yetişkinlerin genellikle ek ödemeler yapması gerekir. Maliyetin yüzde 10'u ve her reçete için 10 Euro'nun hasta tarafından ödenmesi gerekir. 18 yaş altı çocuk ve gençler ek ödeme yapmak zorunda değildir.

Diğer tüm beslenmeye bağlı hastalıklarda ve hastalığa bağlı beslenme sorunlarında beslenme tedavisi, tıbbi tedavinin tamamlayıcısıdır. Doktor tavsiyesi üzerine uygulanır ve yasal sağlık sigortalarının zorunlu hizmeti değildir. Ancak birçok sağlık sigortası tarafından desteklenmektedir. Özel durumlarda, sağlık sigortasına başvurarak izlenecek yolun öğrenilmesi ve gerekirse masrafların karşılanması için başvuruda bulunulması önerilir.

Beslenme tedavileri tıbbi rehabilitasyonun bir parçası da olabilir. Hastalık Yönetim Programları (DMP) kapsamında ayrıca beslenme eğitimleri de sunulmaktadır. Eğitimler, DMP'ye katılanlar için ücretsizdir.

Özel sigortası olanlar için farklı düzenlemeler geçerlidir. Özel sağlık sigortasının beslenme danışmanlığı ve tedavisi masraflarını ne ölçüde karşılayacağı, seçilen sigorta tarifesine bağlıdır. 

Beslenme tedavisinin reçetelendirilmesine ilişkin detaylı koşullar hakkında daha fazla bilgiyi "Destekleyici sağlık hizmetleri" başlıklı makalemizde bulabilirsiniz.

Hastalık Yönetim Programları hakkında daha fazla bilgiyi videomuzda bulabilirsiniz.

"Beslenme danışmanı" ve "beslenme terapisti" korunan meslek unvanları değildir. Ancak sağlık sigortaları yalnızca belirli bir yeterliliği kanıtlayabilen hizmet sağlayıcıları tanır.

Bu yeterlilikler arasında şunlar yer alır:

• Diyetisyen olarak devlet onaylı mesleki eğitim
• Ekotropoloji alanında tamamlanmış üniversite eğitimi
• Beslenme bilimi alanında tamamlanmış üniversite eğitimi
• Doktorlar için beslenme tıbbı ek uzmanlığı (yalnızca beslenme danışmanlığı için)

Ayrıca belirli sertifikalarla ilgili sürekli eğitimlere katılım belgelenmelidir.

Kistik fibrozis veya nadir görülen doğuştan metabolizma hastalıklarında tedavi sunan beslenme terapistlerinin ek yeterliliklere de sahip olması gerekir.

Nitelikli beslenme uzmanları, beslenme danışmanlığı ve beslenme tedavisi hizmetlerini kendi muayenehanelerinde, doktor muayenehanelerinde çalışan olarak, rehabilitasyon merkezlerinde ve kliniklerde sunar.

Uygun seçeneği nasıl bulurum?

Kurs ararken öncelikle kendi sağlık sigortanıza başvurarak sunulan hizmetler ve masrafların karşılanma koşulları hakkında bilgi almanız önerilir. Ayrıca aile hekiminize beslenme tedavisi için uygun merkezleri sorabilirsiniz. Aşağıdaki başvuru noktaları nitelikli uzmanları bulmanız için ek olanaklar sunar:

Yalnızca nitelikli uzmanlar tarafından yürütülen, kalite kontrolü yapılmış koruyucu kursların genel bir görünümünü Merkezi Koruma Denetleme Kurumu Portalı'nda bulabilirsiniz. 

Nitelikli Beslenme Tedavisi ve Beslenme Danışmanlığı Platformu Derneği'nin (E-Zert) web sitesinde yakınınızdaki beslenme danışmanlığı ve beslenme tedavisi merkezlerini bulabilirsiniz.

Kistik fibrozis ve nadir görülen doğuştan metabolizma hastalıklarını tedavi eden beslenme tedavisi merkezlerini ayrıca Yasal Sağlık Sigortaları Üst Birliği'nin tedavi sağlayıcıları listesinden bulabilirsiniz. Burada listelenen tüm muayenehaneler, tedavileri yasal sağlık sigortası şirketlerine fatura edebilir. 

Meslek ve uzmanlık birlikleri olan

Alman Ekotropoloji Meslek Birliği (VDOE)
, Alman Beslenme Derneği (DGE)
, Alman Nitelikli Beslenme Terapistleri ve Beslenme Danışmanları Derneği (QUETHEB)
, Alman Diyetisyenler Birliği Federal Derneği (VDD)
ve Beslenme ve Diyetetik Derneği (VFED) de uygun beslenme tedavisi merkezleri bulmanızda yardımcı olur.